او کیست؟

مریم اردلان اولین معلم ریاضی زن در ایران است. راستش فکر نمی کنم در هیچ کجای دنیا بشود با این قطعیت گفت اولین معلم رسمی در فلان موضوع که بوده. ولی خب، از اینجا که یکی از افتخارات ما این است که هیچ چی مون به هیچ جا شبیه نیست این هم یکی از موارد است که خب البته نه به خاطر باحالی و این چیزها ، بلکه به خاطر محدودیت های تاریخی برای زن ها در ایران است دبیرستان های دخترانه احتمالا صبح که پاشدین مقنعه پوشیده یا نپوشیده شال و کلاه کردین که برین مدرسه به این فکر...

طبق معمول شناختن نسرین اقلیدس با اسناد گردی های تاریخ ام و دنبال چیز میز گشتن های ریاضی شروع شد. در مورد نسرین خیلی سخت نبود که کنجکاو شوم که او کیست، یک نگاه به صفحه زیر از سالنامه دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۵-۱۳۴۶ و دیدن نام تنها یک زن در میان نام آن همه مرد کافی بود قدم بعدی مثل همیشه وب گردی است و امید اینکه چیزی بیابی و نا امیدی تکراری از اینکه چیزی نمی یابی به جز یک عکس در کنار یک عنوان در صفحه پیشکسوتان دانشکده ریاضی دانشگاه تهران همین! و دوباره مثل همیشه که...

این اولین او کیستی است که در مورد آدمی می نویسم که او را دیده ام. بنابراین به جای تاریخ نگاری و جستجو در اینترنت و دنبال این منبع گشتن و آن منبع، می توانم خیلی راحت و مستقیم از تجربه زیسته ام بنویسم در مورد خانم هانی اولین ملاقات با وجود اینکه خانم هانی را بارها در خانه ریاضیات اصفهان دیدم، فکر می کنم اولین ملاقات ما باهم قبل از خانه ریاضیات اصفهان و در برنامه ای بود که به مناسبت ریاضیات کانگورو در تهران برگزار شده بود. من آن موقع کم و بیش نقش فعالی در کانگورو داشتم...

اشخاصی که شما را شناخته اند تاسف دارند که شما پیر شده اید، ولی تاسف من در آنست که شما چرا خسته شده اید. قلوبی که بغیرت و تعصب سرشته باشند پیری ندارند. پیری این نوع قلوب در خستگی و مایوسی است. دولت ایران بلاشک ناخوش خطرناک است و خستگی مثل شما طبیب، دلیل برنهایت خطر است کتابچه غیبی؛ میرزا ملکم خان مخاطب نوشته بالا که اشک من را در آورد، «جناب مشیرالدوله» است که دوست دارم باور کنم همین جناب مشیرالدوله ای است که من در باره او می نویسم. از آنجا که من در هنگام تحقیق برای این...

تا اسم دبیرستان البرز می آید، اولین اسمی که با آن می آید، محمد علی مجتهدی است. ولی خب، قبل از مجتهدی هم البرز، رئیسان بزرگ و باسواد و عاشق ایران کم نداشته است. اولین آنها، محمد وحید تنکابنی بود، که اتفاقا اولین رئیس ایرانی البرز بعد از خریداری مدرسه از آمریکایی ها بود محمد وحید در سده نامه دبیرستان البرز سده نامه دبیرستان البرز، ۱۳۵۴ محمد وحید از نگاه یکی از دانش آموزان ش آموزش و پرورش، اسفند ۱۳۵۰، ، سال چهل و یکم، شماره شش؛ هوشنگ میر مطهری و همین کتاب است که مرا به نوشتن این پست...

تقریبا همه او کیست های قبلی در مورد آدم های کمتر شناخته شده یا اصلا شناخته شده بودند و این اولین او کیستی است که در مورد آدمی نوشته می شود که تا اسم او را می زنی اینها می آید پروفسور تقی فاطمی، پدر علوم ریاضی نوین ایران، و کلی از متن های دیگر که همه کم و بیش شبیه متن زیر هستند که «بنیاد ملی نخبگان» در طرحی به عنوان تکریم و الگوسازی تهیه کرده ولی خب، تقی فاطمی همانقدر ناشناخته است که همه آدم های او کیست های قبل بودند پروفسور کیست؟ در سیستم دانشگاهی ایران، شما...

راستش همین هفته پیش بود که به اسناد دارالمعلمات دست پیدا کردم و کمی زمان برد تا آنرا هضم کنم و بدانم چگونه ممکن است به کارم بیاید. یکی از آن اطلاعات این خبر ساده بود که بتول در بهمن ۱۳۱۲ دو روز برای فوت پدربزرگ مرخصی گرفته. خب، سوال به نظر طبیعی که بعد از نوشتن بتول ۳ به فکرم رسید این بود که اگر حرف عیسی صدیق درست باشد و پدر بتول احتشام همایون باشد، پدر بزرگش معین الدوله برادر بزرگتر احتشام السلطنه خواهد بود. در نتیجه بد نیست بدانم معین الدوله کی فوت کرده. با کمال دهان...

سوم اسفند ۱۲۹۹ کلنل رضاخان میرپنج کودتا کرد و بساط قاجار را برچید. ولی خب، هنوز سال ها تا اینکه مملکت یه کمی شکل مملکت به خودش بگیره فاصله بود و هر روز این گوشه و آن گوشه یه نفر یه حرکتی می زد. یکی از این حرکت ها به کودتای لاهوتی معروف است که توسط ابوالقاسم لاهوتی در بهمن ۱۳۰۰ در تبریز شروع شد و بیشتر از ده روز دوام نیاورد. این یکی بر علیه اقدامات رضاخان بود و هدف نهایی آن تسخیر تهران. نتیجه کودتا، فرار همیشگی لاهوتی از ایران بود و اعدام چند ژاندرم و تبعید چند...

۱۳۵۰ بسیاری از آدم ها مثل حبیب الله صحیحی به یاد می مانند ، مثل یک اسم روی جلد یک کتاب. اما وقتی کتاب به معروفی سفرهای مارکوپولو است و دور دنیا در هشتاد روز، گاهی معروفیت کتاب به اسم نویسنده و در بسیاری از اوقات به اسم مترجم می چربد و آدم ها کتاب را مثل اینکه از آسمان افتاده پایین به یاد می آورند. البته چون من هر دوی کتاب هایی را که نام بردم اتفاقا با ترجمه حبیب الله خان خوانده ام، بخشی از خیال های بچگی خودم را به او مدیونم. ولی خب این دلیل آن...

با وجود اینکه غلامحسین رهنما امروز نامی چندان آشنا نیست، در زمان زیست هر آدم فرهنگی و دانشگاهی و سیاسی ای او را می شناخت و بسیاری از او به خوبی یاد کرده اند، هم به عنوان آدم خوب و هم معلم خوب. معرفی کلی او را به این مدخل از دانشنامه جهان اسلام می سپارم که به نظرم قابل اعتماد است. توجه من در این نوشته بیشتر به یکی از چندین کتاب ریاضی مدرسه ای است که او نوشته، کتابی برای اول و دوم دبستان. با وجود این چون این نوشته از مجموعه «او کیست؟» است شاید بد نباشد...

باید اعتراف کنم خیلی از این او کیست ها را فقط به این دلیل می نویسم که دویست سال بعد یک نفر شاید یکی برای خودم نوشت. هر بار که یک اثر بانمکی می بینم و بجز همان اثر چیز دیگری از نویسنده آن نمی یابم غصه ام می شود که یعنی چی؟ یعنی آیا فرق نمیکرد اگر به جای اسم او هر اسم دیگری روی آن اثر بود؟ وقتی چیزی از او نمیدانیم خوب چه فرقی می کند ضیاءالدین جزایری باشد یا امیر اصغری. خوشبختانه امیر اصغری را می توان کمی شناخت. حداقل تاریخ تولد او معلوم است (دوازده...

خب خب، برگشتیم به آقای جهانگیر شمس آوری. اینبار زیاد به خود او کاری نداریم (یعنی می شه؟) و به سه منبع هیجان انگیز کار داریم که نام او را روی خود دارند. یکی از این منابع همان کتاب درسی حساب اول دبستان است که سال ۱۳۴۷ منتشر شد و دو منبع دیگر با شگفتی هایی تازه. یکی کتابی است با عنوان «روش تدریس کتاب اول سپاه دانش» که در سال ۱۳۴۳ منتشر شده است و دیگری کتابی با عنوان «کتاب کمکی حساب برای سال اول دبستان» که در سال ۱۳۴۲ منتشر شده است روش تدریس کتاب اول سپاه دانش...

زندگی عجیب است. نام الکساندر آبیان را در مجله الگوریتم (مجله دانشجویان ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه صنعتی آریامهر) می بینی و می گذری. بعد با علی عنایت که یکی از بهترین استادهایت بوده است مصاحبه می کنی و می گوید استادی که عشق ریاضی را برای او تعبیر کرد، ریاضیدانی (به قول خود ریاضیدان، ایرانی، ارمنی، روس) بوده است به اسم الکساندر آبیان. حالا کنجکاو می شوی که الکساندر آبیان را بشناسی و نتیجه این کنجکاوی ساده را با دیگران هم به اشتراک بگذاری الکساندر آبیان از دریچه ی اینترنت ایران اگر «او کیست؟» های قبلی را خوانده باشید،...

خب خب. خسرو روزبه. از کجا شروع کنم. از این عکس روز اعدام بیست و یکم اردیبهشت ۱۳۳۷ یا از «خطابه تدفین» شاملو که به خاطر او سروده شد ویناندل به دریا افکنانندبه‌پای دارنده‌ی آتش‌ها ... در برابر تندر می‌ایستندخانه را روشن می‌کنندو می‌میرند و یا از اینکه شاملو وقتی فهمید که خسرو روزبه اعتراف کرده که دخل چند نفر را به طور انقلابی در آورده، شعر را نگه داشت و  قسمت خاطر آن را پس گرفت از هر جایی که شروع کنم احتمالا یه عده کلا اسم من را دیگر نخواهند برد. بنابراین اول یه کمی گرم کنیم سفید...

وقتی داشتم روی تاریخ «هم ارزی» کار می کردم و این سوال که اولین ریاضی دانی که رسما از آن استفاده کرده است کیست، جِرمی گِری برام نوشت که History does not favour the discoverers of modest concepts. این جمله به طور شدیدتر در مورد آدمهایی که بدون هیاهو زندگیشان را کرده اند و ریاضی شان را ورزیده اند درست است. فرض کن تو یک معلم ریاضی بوده باشی و حالا یه وقتی هم یه کتاب درسی نوشته باشی، تنها جایی که اثری از تو باقی است (اگر خوش شانس باشی) در ذهن و قلب آدمهایی است که به آنها...

فریده فیروزبخت را با این درخواست نوشتم که «آقای دکتر، میشه سراغ خانم ها بروید؟» (عین جمله درخواست) راستش اول جواب دادم اگه برم سراغ خانم ها ممکنه مردم حرف دربیارن. بعد که توضیح داد و فهمیدم منظور چیه و خیالم راحت شد حرکت منشوری ای انجام نمیشه داستان فریده را نوشتم. داستان او بیشتر از هر داستان دیگه که نوشتم دست بدست (موبایل به موبایل) چرخید و خوانده شد. طبیعی بود که به این فکر کنم که دوباره برم به سراغ خانم ها (با همان تعبیر قبلی). در همین تفکرات بودم که دوست دخترانِ ریاضی دان و ریاضی ورز...

داستان از اینجا شروع شد که اون اول اول که جز خدا هیچکی نبود و خدا تازه داشت فکر می کرد که آدم ها را خلق کنه یا نکنه، به این نتیجه رسید که اگر آدم را خلق کرد باید یک چیز دیگری هم خلق کنه که آدم ها پُر رو نشوند و هرازگاهی بگن این رو فقط خود خدا می دونه. این شد که اعداد اول را هم خلق کرد اعداد اول اگه شش تا کاشی مربع شکل داشته باشید و قرار باشه با اونها یک مستطیل تو پر درست کنید آنها را یا می توانید اینطور کنار هم...

عبدالغفار اصفهانی رنسانس ریاضیات ایران است و همتراز خوارزمی امیدوارم این نوشته شما را با من همراه کند و شاملو را باور کنید که با آفتاب گونه ای (هر ریاضیدان دیگری از گذشته دور بجز خوارزمی و عبدالغفار اصفهانی) ما را فریفته اند عبدالغفاراصفهانی طبق معمول و مرسوم عبدالغفار هم فامیل پدرش ملا علی محمد اصفهانی بود تا اینکه ناصر الدین شاه ابتدا به او لقب نجم الملک و چند سال بعد لقب نجم الدوله را داد (نمیدانم اینها یعنی چی، ولی به نظر می رسه که نجم الدوله از نجم الملک لقب تر است.) از قضای روزگار، پدرش هم...

داستان از اینجا شروع شد که من تا قلم به دست می گرفتم کتاب اول دبستان سال ۱۳۴۷ را می زدم در سر مولفین کتاب اول دبستان کنونی. خوب چیکار کنم ، آن کتاب یه سر و گردن از کتاب اول دبستان این روزها هیجان انگیز تر و درست است. یه مثال مشخص که من بارها درباره اش گفتم و نوشتم ، تلاش در برقراری ارتباط بین جمع و تفریق در کتاب سال ۱۳۴۷ است، چیزی که به طور کلی در کتاب اول دبستان سال ۱۴۰۱ غایب است. خوب به طور طبیعی کنجکاو شدم بدانم چگونه است کتابی که در...

باید اعتراف کنم وقتی مسعود خلخالی گفت اولین کتاب آنالیز ریاضی در ایران به سبک بورباکی توسط وازگن آوانسیان نوشته شده بیشتر از اینکه هیجان زده باشم خجالت زده بودم که چه طور با این همه دانش و کبکبه و دبدبه تا حالا اسم وازگن آوانسیان را نشنیده بودم و کتاب را هم ندیده بودم! از شما که پنهان نیست، سریع بر خودم واجب دیدم که وازگن آوانسیان را بشناسم . این شما و این سفر «او کیست؟» جدید من روی اینترنت روی اینترنت و در خبرنامه انجمن ریاضی ترجمه خوبی است از آگهی درگذشت او که توسط یکی از...